Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 30 Ekim 2024 tarihli ve 2024/57 sayılı kararı, Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği çerçevesinde disiplin soruşturması sürecinde savunmanın kim tarafından talep edilmesi gerektiği hususunda kesin ilkeler ortaya koymuştur. Söz konusu uyuşmazlık, Samsun ve Ankara Bölge İdare Mahkemeleri arasında ortaya çıkan farklı uygulamaların giderilmesi talebi üzerine gündeme gelmiş; Danıştay, bu iki mahkeme kararındaki aykırılığı inceleyerek karara bağlamıştır. Kararda, SAVUNMANIN YALNIZCA SORUŞTURMAYI YÜRÜTEN MUHAKKİKLER TARAFINDAN DEĞİL, YETKİLİ DİSİPLİN AMİRLERİ VEYA DİSİPLİN KURULLARI TARAFINDAN TALEP EDİLMESİ GEREKTİĞİ vurgulanmıştır.
Karar metni, öncelikle 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile bu kanuna dayanılarak hazırlanan Disiplin Yönetmeliği’nin ilgili hükümlerini ayrıntılı şekilde irdelemiştir. Kanun’un 130. maddesi, disiplin cezası verilmeden önce memurun savunmasının alınmasını zorunlu kılarken, Yönetmelik’in 30. maddesi savunmanın “soruşturma sürecinin son aşamasında” disiplin amiri tarafından isteneceğini belirtir. Danıştay, bu düzenlemelerin birlikte yorumlanması gerektiğine işaret ederek, savunma isteme yetkisinin yalnızca soruşturmacılara değil, disiplin amirlerine ve kuruluna ait olduğunu kesin bir dille ortaya koymuştur.
Samsun Bölge İdare Mahkemesi, davacı memurun savunma istem yazısının yalnızca soruşturmacılar tarafından imzalanmış olmasını usul yönünden eksik görmüş ve disiplin amirince ayrıca bir savunma istem yazısı düzenlenmesi gerektiğine karar vermişti. Buna karşılık Ankara Bölge İdare Mahkemesi, soruşturmacı tarafından düzenlenen yazının Yönetmelik’in gereklerini karşıladığı hükmüne vararak davayı reddetmişti.
Danıştay, her iki yaklaşımı da değerlendirerek Yönetmelik’in emredici hükümlerine öncelik tanımış, savunmanın usulüne uygun olarak kullandırılmasının teminatı olarak disiplin amirinin yetkisinin zorunlu olduğunu ilan etmiştir.
KARARDA, DİSİPLİN SORUŞTURMASI SÜRECİNİN GÜVENCE UNSURU OLARAK SAVUNMA HAKKININ USULÜNE UYGUN KULLANDIRILMASININ ÖNEMİ BİR KEZ DAHA VURGULANMIŞTIR.
Danıştay’a göre, soruşturmayı yapan muhakkikler savunma isteme işleminde rol alabilse dahi, nihai talebin disiplin amiri veya kurulu tarafından yapılması zorunludur. Böylece, soruşturmanın sonunda verilecek disiplin cezasının hukuka uygunluğunu sağlamaya yönelik koruyucu mekanizma güçlendirilmiş, idari yargıda içtihat birliği sağlanmıştır.
Kararın oy çokluğuyla kabul edilmesi, disiplin hukuku uygulamalarında net bir standart oluşturmuştur. Bununla birlikte karşı oy içeren görüşte, 657 sayılı Kanun’da “soruşturmayı yapanın” ibaresi nedeniyle muhakkiklerin de savunma alabileceği savunulmuş; ancak Danıştay çoğunluğu, ikincil düzenleme niteliğindeki Yönetmelik’in emredici kurallarına uymayı tercih etmiştir. Bu gelişme, idari soruşturmalarda savunma hakkının korunmasına dair yorum farklılıklarını büyük ölçüde ortadan kaldırmış, memurların süreç içinde etkin bir savunma yapabilmelerini garanti altına almıştır. Böylece hem disiplin amirlerinin yetki alanı netleşmiş hem de yargısal güvence mekanizması güçlendirilmiştir.
İLGİLİ KARAR
DANIŞTAY
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas Numarası: 2024/29
Karar Numarası: 2024/57
Karar Tarihi: 30.10.2024
II-İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:
Uyuşmazlıklarda, ….. ….. ve ….. Genel Müdürlüğü bünyesinde 657 sayılı Kanun’a tabi kamu görevlisi olarak görev yapan davacılar tarafından, disiplin cezaları ile cezalandırılmalarına ilişkin işlemlerin iptaline karar verilmesi istemiyle açılan davalarda, aynı konuda verilen farklı nitelikteki kararların kesinleşmesi üzerine incelenen aykırılığın oluştuğu görülmüştür.
İLGİLİ MEVZUAT:
1- 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu:
Savunma hakkı:
Madde 130 – Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez.
Soruşturmayı yapanın veya yetkili disiplin kurulunun 7 günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmıyan memur, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.
Disiplin kurulları ve disiplin amirleri:
Madde 134 – (Değişik:2/2/1981-2381/2 md.)
Disiplin ve soruşturma işlerinde kanunlarla verilen görevleri yapmak üzere Kurum merkezinde bir Yüksek Disiplin Kurulu ile her ilde, bölge esasına göre çalışan kuruluşlarda bölge merkezinde ve kurum merkezinde ayrıca Milli Eğitim müdürlüklerinde birer Disiplin Kurulu bulunur.
(Değişik:12/2/1982-2670/38 md.) Bu kurulların kuruluş, üyelerinin görev süresi, görüşme ve karar usulü, hangi memurlar hakkında karar verebilecekleri ve disiplin amirlerinin tayin ve tespitinde uygulanacak esaslar ile bunların yetki ve sorumlulukları gibi hususlar Cumhurbaşkanınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
2-Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği:
Dayanak
Madde 3- (1) Bu Yönetmelik, 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 134’üncü maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Disiplin amirlerinin görev ve yetkileri
Madde 7- (…)
(4)Disiplin amirleri, memurların 657 sayılı Kanunun 125 inci maddesinde yer alan disipline aykırı davranışlarını öğrendikleri tarihten itibaren 657 sayılı Kanunda ve ilgili mevzuatında belirtilen süreler içinde disiplin soruşturmasını başlatmak ve gerekli cezayı uygulayarak disiplin cezası verme yetkisinin zaman aşımına uğramasını önlemek zorundadır.
Disiplin soruşturması
Madde 28- (1) Disiplin cezası verilebilmesi için memur hakkında soruşturma açılması zorunludur. Soruşturma yapılmadan disiplin cezası verilemez.
(2)Disiplin soruşturması, memurlar arasından görevlendirilen muhakkik ya da teftiş, denetim ve soruşturma yapmakla görevli memurlar eliyle yapılır.
Muhakkikin çalışma usulü
Madde 29- (1) Muhakkik, savunma isteme ve disiplin cezası verme yetkisi hariç olmak üzere soruşturma konusuyla sınırlı olarak kendisini görevlendiren disiplin amirinin bütün yetkilerini haiz olup bu kapsamda her türlü evrakı incelemeye, hakkında inceleme yapılan memurun ifadesini almaya, memur tarafından gösterilen veya bilgisi olabileceğini değerlendirdiği kişilerden bilgi istemeye ve/veya bunları dinlemeye yetkilidir. …
Savunma
Madde 30- (1) Memura savunma hakkı tanınmadan disiplin cezası verilemez. Savunma, soruşturma sürecinin son aşamasında disiplin amiri tarafından istenir.
(2)Savunma, memur hakkındaki iddialar, bu iddiaların dayandığı deliller, isnat edilen fiil veya hâllerin hukuki nitelendirmesi ve 657 sayılı Kanunun 125 inci maddesinde sayılan fiil veya hâllerden hangisinin kapsamına girdiği bent ve alt bent belirtilerek istenir.
(3)Memur, yetkili kurulun veya disiplin amirinin yedi günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapar.
(4)Savunma istemine ilişkin yazıda, süresi içinde yapılmaması hâlinde savunma hakkından vazgeçilmiş sayılacağı belirtilir.
(5)Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına ilişkin soruşturma süreci sonunda disiplin amiri savunmayı aldıktan sonra soruşturma dosyasını disiplin kuruluna gönderir.
(6)Devlet memurluğundan çıkarma cezasına ilişkin soruşturma süreci sonunda disiplin amiri savunmayı aldıktan sonra ceza verilmesi gerektiği kanaatine varırsa soruşturma dosyasını, kanaatini içeren yazı ile birlikte yüksek disiplin kuruluna gönderir. Yüksek disiplin kurulunca, memurun sözlü veya yazılı olarak son savunması, 657 sayılı Kanunun 129 uncu maddesinde tanınmış olan haklardan yararlanmasına imkân sağlanmak suretiyle ayrıca talep edilir.
3-2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun:
Bölge idare mahkemesi başkanlar kurulu:
Madde 3/C-
(…)
4.Bölge idare mahkemesi başkanlar kurulunun görevleri şunlardır:
(…)
c) Benzer olaylarda, bölge idare mahkemesi dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında veya farklı bölge idare mahkemeleri dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında aykırılık veya uyuşmazlık bulunması hâlinde; resen veya ilgili bölge idare mahkemesi dairelerinin ya da istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların bu aykırılığın veya uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, istemin uygun görülmesi hâlinde kendi görüşlerini de ekleyerek Danıştaydan bu konuda karar verilmesini istemek.
(…)
5.Dördüncü fıkranın (c) bendine göre yapılacak istemler, konusuna göre İdari veya Vergi Dava Daireleri Kuruluna iletilir. İlgili dava daireleri kurulunca üç ay içinde karar verilir. Aykırılık veya uyuşmazlığın giderilmesine ilişkin olarak bu fıkra uyarınca verilen kararlar kesindir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İncelemeye konu başvuruda giderilmesi istenen aykırılık, 657 sayılı Kanun’a tabi olarak görev yapan ve Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği kapsamında bulunan kamu görevlilerinin disiplin işlemlerinde, savunmanın soruşturmacı tarafından istenmesinin yeterli olup olmadığı, savunmanın yetkili disiplin amiri tarafından istenmesi mecburiyetinin bulunup bulunmadığına ilişkindir.
657 sayılı Kanun’un 134. maddesinin ikinci fıkrasında, disiplin kurullarının kuruluş, üyelerinin görev süresi, görüşme ve karar usulü, hangi memurlar hakkında karar verebilecekleri ve disiplin amirlerinin tayin ve tespitinde uygulanacak esaslar ile bunların yetki ve sorumlulukları gibi hususların Cumhurbaşkanınca çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği kuralına yer verilmiştir.
Anılan kurala dayanılarak yürürlüğe konulan Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği’nin yukarıda yer verilen konu ile ilgili hükümlerinde, disiplin soruşturmasını başlatmakla disiplin amirlerinin görevli ve yetkili olduğu; disiplin amirlerinin bu görev ve yetkileri çerçevesinde yapılması zorunlu olan disiplin soruşturmasını muhakkikler “eliyle” yapacakları; muhakkiklerin savunma isteme yetkilerinin mevcut olmadığı; savunmanın, soruşturma sürecinin son aşamasında yetkili disiplin amiri tarafından isteneceği; memurun, yetkili kurulun veya disiplin amirinin yedi günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapabileceği düzenlenmiştir.
Söz konusu hükümlerin birlikte değerlendirilmesinden, 657 sayılı Kanun ile Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği kapsamında bulunan kamu görevlileri hakkında, anılan Kanun’un verdiği yetkiye dayanılarak yürürlüğe konulan ve halen yürürlükte bulunan Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği’nin uygulanmasının icap ettiği; yapılan disiplin soruşturmaları neticesinde, savunmanın, soruşturma sürecinin son aşamasında, yetkili disiplin amiri tarafından yine Yönetmelik’te düzenlenen şekle uygun olarak istenmesi gerektiği; disiplin soruşturmasını yapan muhakkiklerin savunma isteme yetkilerinin bulunmadığı ve savunma alamayacakları; muhakkikler tarafından savunma adı altında beyanları istenmiş olsa dahi bu durumun ilgililerin savunma haklarının usulüne uygun olarak, anılan Kanun ve Yönetmeliğe göre kullandırıldığı manasına gelmeyeceği sonucuna varılmıştır. Detaylı bilgi için Konya Avukat sayfamızdan bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Diğer taraftan, 657 sayılı Kanun’un 130. maddesinin ikinci fıkrası hükmündeki “soruşturmayı yapanın” ibaresinin muhakkiki ifade ettiği, dolayısıyla savunmanın muhakkiklerce de istenebileceği düşünülebilir ise de, konuyla ilgili ikincil düzenlemeyi yapmakla yetkili idarece Kanun’un uygulanmasını sağlamak üzere yürürlüğe konulan ve yürürlükte bulunduğu sürece uygulanması gereken Yönetmelik hükümlerinin incelenmesinden, soruşturmanın disiplin amirince muhakkik “eliyle” yapılacağı kuralına yer verildiği, soruşturmayı yapanın esas itibarıyla disiplin amiri olduğu, muhakkiklerin bu hususta bir vasıta vazifesi ifa ettiği değerlendirilmiş; ayrıca muhakkiklerin savunma isteme yetkilerinin mevcut olmadığı ve savunmanın disiplin amirince ya da kurulunca istenmesi gerektiği hususunun emredici bir biçimde düzenlendiği göz önüne alındığında, aksi yöndeki düşünceye itibar edilmemiştir.
III-SONUÇ:
Açıklanan nedenlerle; Bölge İdare Mahkemesi kararları arasındaki aykırılığın, “657 sayılı Kanun’a tabi olarak görev yapan ve Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği kapsamında bulunan kamu görevlilerinin disiplin işlemlerinde savunmalarının, soruşturma sürecinin son aşamasında, yetkili disiplin amiri ya da kurulu tarafından istenmesi ve alınması gerektiği” doğrultusunda giderilmesine, 30/10/2024 tarihinde oyçokluğu ile kesin olarak karar verildi.
KARŞI OY
X– 657 sayılı Kanun’un “Savunma hakkı:” başlıklı 130. maddesinde, “Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Soruşturmayı yapanın veya yetkili disiplin kurulunun 7 günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmıyan memur, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.” hükmü mevcuttur.
Kanun’da yer alan “soruşturmayı yapanın” ibaresinden anlaşılacağı üzere, haklarında disiplin soruşturması yapılanların savunmalarının soruşturmayı yapanlar tarafından da alınabileceği hususunda duraksamaya yer bulunmamaktadır.
Normlar hiyerarşisi ilkesine göre, 657 sayılı Kanun’un emredici nitelikteki bu hükmüne aykırı olarak düzenlendiği anlaşılan ve Kanun hükmünü sınırlandıran, Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği’nin 29. maddesindeki muhakkikin, savunma isteme yetkisinin bulunmadığı ve 30. maddesindeki savunmanın disiplin amiri tarafından isteneceği yönündeki hükümlerinin uygulanması mümkün değildir. Buna göre mer’i yasal düzenleme uyarınca, doğrudan Kanun hükmü uygulanmalı ve soruşturmayı yapanın da savunma alabileceği kabul edilmelidir.
Açıklanan nedenlerle, aykırılığın, savunmanın soruşturmayı yapan muhakkikler tarafından da istenebileceği ve alınabileceği yönündeki Ankara Bölge İdare Mahkemesi 2. İdari Dava Dairesi kararı doğrultusunda giderilmesi gerektiği oyuyla, karara katılmıyoruz.
