İşyeri açma ve çalışma ruhsatı almayı düşünen tesis ve işletme sahiplerinin, yollarla bağlantılarına ilişkin bir izine ihtiyaçları vardır. Türkiye’de 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 17. ve 18. maddeleri ile bu yasa uyarınca çıkarılan “Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik” uyarınca, karayolu kenarında açılacak birçok tesis için Geçiş Yolu İzin Belgesi alınması zorunludur. Aşağıda önce “geçiş yolu” ve “geçiş yolu izin belgesi” tanımları yapılıp, sırasıyla bu belgenin hangi tesisler için gerekli olduğu, kimin vereceği, başvuru süreci ve izin çıkmazsa Geçiş yolu İzin Belgesi Davası kapsamında izlenecek hukuki yollar açıklanmaktadır.
Geniş Yolu Nedir?
“Geçiş yolu”, bir taşınmazın (tesis veya işletmenin) araçlarla karayoluna bağlandığı ara yoldur. Karayolu kenarında tesis edilen geçiş yolu; “Araçların bir mülke girip çıkması için yapılmış yolun, karayoluna bağlanan ve karayolu sınır çizgisi içinde kalan kısmı” olarak tanımlanır. Örneğin, şehirlerarası bir devlet yoluna açılan bir benzin istasyonunun ya da fabrikanın önündeki servis yolu geçiş yolu sayılır. Geçiş yolunun amacı, ana karayoluna doğrudan çıkış-erişimleri önlemek ve araçların güvenli bir şekilde katılımını sağlamaktır. Bu yolda kavşak düzenlemeleri, görüş mesafesi ve mesafe şartları gibi kurallar sağlanarak trafik güvenliği korunur.
Geçiş Yolu İzin Belgesi Nedir?
Geçiş Yolu İzin Belgesi, karayolu kenarında yapılacak tesislerin araç geçiş yolları için alınan özel bir trafikte emniyet izin belgesidir. 2918 sayılı Kanun’un 17. ve 18. maddeleri uyarınca, belirtilen tesislerin karayoluna bağlantılı geçiş yolları için bu belge alınması zorunludur. Bu izin belgesi sadece yol ve trafik güvenliği açısından gereklidir; tesisin inşası veya işletmesi için ayrıca 3194 sayılı İmar Kanunu uyarınca yapı ruhsatı, yapı kullanma izni, işletme lisansı gibi ilgili izinlerin de ayrı ayrı alınması gerekir. Ancak mevzuat, Geçiş Yolu İzin Belgesi alınmadan inşaata başlanamayacağını açıkça hükme bağlamıştır. Özetle, geçiş yolu bağlantısı için emniyet koşulları sağlansa bile belgenin olmaması inşaat ve işletmeye engel teşkil eder. Bu belge, karayolunun yapım ve bakımından sorumlu yetkili kurumdan alınır ve alınmaması durumunda tesisin faaliyetinin durdurulması gibi sonuçlar doğurur.
Geçiş Yolu İzin Belgesi Hangi Tesis ve İşletmeler İçin Zorunludur?
Geçiş Yolu İzin Belgesi, özellikle trafiği etkileyen ve karayolu kenarında açılan çeşitli tesisler için zorunludur. Yönetmelik ve kanuna göre başlıca örnekler şunlardır:
- Akaryakıt istasyonları, servis istasyonları, LPG/CNG dolum ve ikmal istasyonları gibi yakıt dolum tesisleri.
- Otogar, yolcu terminali, yük terminali gibi taşıma hizmeti tesisleri.
- Fabrika, atölye, tamirhane, araç bakım-onarım-yıkama tesisleri gibi üretim ve sanayi kuruluşları.
- Çarşı, İşhanı, toptancı hal, pazar yeri, ticaret merkezi gibi büyük ticari kompleksler.
- Turistik tesisler (otel, motel, kamp alanı vb.), eğlence mekanları (sinema, tiyatro, gazino, spor tesisleri) gibi sosyal ve eğlence amaçlı yapılar.
- Umuma açık otopark, garaj, terminal gibi araç park ve transfer tesisleri.
- Tarım ürünleri depo ve siloları, çeltik/buğday depoları, üretme çiftlikleri, hayvancılık tesisleri gibi tarımsal depo ve çiftlikler.
- Havuzlar (yüzme havuzları vb.), sabit kantarlar, trafo merkezleri gibi diğer yapı ve tesisler.
- İlgili mevzuatta yer alan benzeri diğer trafik güvenliğini etkileyecek tüm yapı ve tesisler.
Yani kısaca, şehirlerarası yollar ve otoyollar kenarında araçların yoğun giriş çıkışı yapacağı neredeyse tüm ticari ve endüstriyel tesislerde bu belge aranır. Ayrıca belediye sınırları içinde kalsa bile, aynı tip tesisler için belde belediyesi veya büyükşehir belediyesinden geçiş yolu izin belgesi alınması gerekir. Örneğin, bir benzin istasyonu, otopark veya AVM yapmak isteyen bir işletme sahibi mutlaka geçiş yolu izin belgesi başvurusunda bulunmalıdır.
Geçiş Yolu İzin Belgesi Kim Tarafından Verilir?
Geçiş Yolu İzin Belgesi’nin hangi kurum tarafından verileceği, tesisin yol bağlantısının bulunduğu yolun türüne ve coğrafi konumuna bağlıdır:
- Karayolları Genel Müdürlüğü bakımındaki devlet ve il yolları üzerinde: Eğer tesis, KGM’nin sorumlu olduğu bir devlet/il yolu kenarında ise;
- Belediye sınırları dışında bu yollara bağlantı sağlanacak ise, tesis sahibi KGM’nin ilgili Bölge Müdürlüğü’ne başvurur. KGM Bölge Müdürlüğü, yerinde inceleme ve şartların uygun bulunması durumunda geçiş yolu iznini verir.
- Belediye sınırları içinde ise genelde ilgili belediyeye başvurulur. Ancak bu durumda belediye, karayolunun KGM sorumluluğunda olması durumunda KGM Bölge Müdürlüğü’nden “uygun görüş” almak zorundadır. Büyükşehirlerde genellikle Ulaşım Dairesi gibi bir birim söz konusu incelemeyi yapar.
- KGM dışındaki yollar (ilçe yolları, köy yolları vb.): Yolun yapım ve bakımından sorumlu kurum hangi idare ise (örneğin il özel idaresi veya ilçe belediyesi), geçiş yolu izin belgesini o kuruluştan almak gerekir. Örneğin bir ilçe yoluna bağlanacaksa ilçe belediyesi, köy yoluna ise il özel idaresi/karayolları şefliği ile görüşülür.
Özetle, tesisinizin bağlı olduğu yol KGM ağı içinde ise KGM ya da belediyeden, şehir içi yollar ise ilgili belediyeden izin alınır. Belediye yetkisi dışındaki yüksek standartlı yollar için KGM ile koordinasyon şarttır.
Geçiş Yolu İzin Belgesi Başvuru Süreci
Başvuru süreci tesisin konumuna göre değişiklik göstermekle birlikte genel adımlar benzer şekilde işler. Özetle alınması gereken izinler şunlardır:
- Yer Seçimi ve Ön Başvuru: Öncelikle tesisin kurulacağı yer netleştirilir. Başvuru, karayoluna bağlantı noktası açık bir dilekçe ile ilgili kuruluşa yapılır. Bu dilekçeye, tesis sahasının krokisi ve yol bağlantısını içeren detaylı bir kroki, tapu (ve varsa çaplı tasarruf belgesi, zilyetlik belgesi veya kira kontratı) eklenir. Eğer başvuran mülk sahibi değilse, sahibinden noter onaylı muvafakat alınmalıdır. Başvuru eksik belgeyle kabul edilmez.
- Ön İzin (Geçiş Yolu Ön İzin Belgesi): KGM veya belediye başkanlığı, başvuruyu inceler. Uygun bulunursa “Geçiş Yolu Ön İzin Belgesi” düzenlenir. Bu aşamada istenen belgeler genelde şunlardır:
- Tesis sahasının tapu senedi (tapu, çap veya kira kontratı aslı veya noter onaylı örneği),
- 1/1000 ölçekli vaziyet planı (talepli tesisin yerleşimi, yol bağlantıları ve çevre durumu detaylı gösterilmeli) – beşer adet plan gerekiyor,
- Tesis yerine ait belediye sınırı veya mücavir alan dışını gösteren resmi yazı (şayet belediye sınırları dışında ise),
- İlgili tüm mülkiyet sahiplerinin noter onaylı muvafakatları (arsa hisseliyse).
- Harç ve İnceleme: Başvuru sırasında ilgili harç da yatırılır. Geçiş Yolu İzin Belgesi için 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 118/9 maddesi uyarınca yıllık bir harç alınır. KGM veya belediyenin belirlediği “tesis yeri ön inceleme masrafı” da genellikle 15 gün içinde ilgili hesaba ödenir. Belgelerin tam olması halinde, genelde başvurudan itibaren yaklaşık bir ay içinde inceleme tamamlanarak ön izin belgesi düzenlenir.
- Ön İzin’in Geçerliliği: Ön İzin Belgesi alındıktan itibaren en geç 1 yıl içinde ilgili valilikten (il özel idaresinden) inşaat ruhsatı alınmalıdır. Aksi takdirde ön izin süresi dolmuş sayılır ve yeni başvuru gerekebilir. İnşaat ruhsatı alındığında bu ruhsatın bir sureti onaylı biçimde geçiş yoluna izin veren kuruma gönderilir. Bu şart da tesis bitirilmeden önce yol bağlantısını planlı olarak yaptırmak içindir.
- Kesin İzin (Geçiş Yolu İzin Belgesi): Tesis inşaatı tamamlandığında, Geçiş Yolu Ön İzin Belgesi’ni kesin izin belgesine çevirmek için yeniden başvuru yapılır. Bu aşamada bölge müdürlüğüne veya belediyeye yapılan dilekçe ekinde genellikle şunlar yer alır:
- Ön izin belgesi (geçici izin) aslı,
- Onaylı vaziyet planı veya bitmiş tesisin krokisi,
- İmar planına uygunluk gibi belgeler.
İlgili kuruluş, sahada yerinde inceleme yapar. Yönetmelik hükümleri ve izin şartlarına uygunluğu tespit edilirse tesis için Geçiş Yolu İzin Belgesi düzenlenir. İzin belgesinin bir örneği ilgili valiliğe ve tesis sahibine bildirilir.
Özetle, başvuru sürecinde gerekli plan, proje ve mülkiyet belgeleriyle hem belediye/kaya (KGM) birimlerine başvurulur ve harçlar yatırılır. Belgelerin eksiksiz teslimi ve şartlara uyum incelemesi sonrası geçici, ardından kesin Geçiş Yolu İzin Belgesi alınır. Başvuru sırasında harcın ödenmesi de zorunludur.
İzin Belgesi Verilmemesi Halinde Yapılacak Hukuki İşlemler
Geçiş Yolu İzin Belgesi başvurusu reddedildiğinde veya haklı bir gerekçe olmaksızın geciktirildiğinde tesis sahibi birkaç hukuki yol izleyebilir. Öncelikle, ilgili belediye veya Karayolları Bölge Müdürlüğü’ne, kararın gerekçesi sorularak itiraz edilebilir. Resmi cevaptan sonra ihtilaf sürerse, idari yargı süreci başlar. Karayolları ve belediye kararları kamu idaresi işlemi kabul edildiği için, bunlara karşı İdare Mahkemesi’nde iptal davası açılır. İdari Yargılama Usul Kanunu’na göre reddedilen başvuru veya işlem, tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içinde mahkemeye taşınmalıdır. (Danıştay içtihatlarında da genellikle belediye ve KGM işlemlerine karşı bu sürede idari davaya gidilmesi öngörülür.)
Özetle; geçiş yolu izni verilmeyince tesis sahibi öncelikle itiraz yolu arayabilir, sonuç alınamazsa ilgili idare mahkemesine iptal davası açabilir. Davada, izin şartlarının kanuni olarak oluştuğu ve başvurunun haksız olarak reddedildiği iddia edilir. Bazı Danıştay kararlarında, belediyenin görevi kendiliğinden yerine getirmediği yönünde değerlendirme yapılmıştır. Bu konuda genel başvuru usulleri bakımından ek bir yönetmelik hükmü bulunmadığından, idari dava süreci 2577 sayılı Kanun hükümlerine göre takip edilir. Geçiş yolu izin belgesi davası konusunda farklı bilgilere Konya avukat sayfamızdan bize ulaşarak öğrenebilirsiniz.
Geçiş Yolu İzin Belgesi Davası Nasıl Açılır?
Geçiş Yolu İzin Belgesi alınmaması üzerine açılacak davada izlenecek prosedür aşağıdaki gibidir:
- Dava Dilekçesi Hazırlanması: Davacı (tesis sahibi veya yetkilisi), ilgili idarenin (belediye veya Karayolları Bölge Müdürlüğü’nün) kararına karşı Ankara’da (karayolu ise ilgili valilikte, şehir içi ise ilgili belediyenin idari işlemlerine karşı Anayasa Mahkemesi’ne değil İdare Mahkemesi’ne) idare mahkemesinde iptal davası açar. Dilekçede davacı ve vekili bilgileri, davalı makam ve işlemin tarih/numarası yer alır. Kararın usulsüz olduğuna ilişkin dayanaklar, kanun maddeleri ve deliller belirtilir.
- Davanın Niteliği: Açılacak dava idari işlemin iptali davasıdır. Davacı, “karayoluna bağlantı iznim (geçiş yolu iznim) haksız şekilde reddedildi, işlem hukuka aykırıdır” diye iddiasını sunar. Talep genellikle “davacıya Geçiş Yolu İzin Belgesi verilmesine” veya en azından işlemin iptaline yöneliktir. Gerekirse “yürütmeyi durdurma” talebiyle geçici bir tedbir istenebilir.
- Delillerin Sunulması: Davacı, izin alınacak yol ve tesisin şartlara uygun olduğunu gösteren belgeleri sunar. Bunlar arasında onaylı vaziyet planı, varsa imar durum yazısı, tapu kayıtları, emsal kararları, karayolu şartlarına uygunluk raporları olabilir. Danıştay kararları bu koşulların sağlanmasına dikkat ettiğinden, kavşak mesafesi, cephe genişliği, plan uygunluğu gibi hususları davada ispatlamak önemlidir.
- Hukuki Dayanak: Davacı, 2918 sayılı Kanun ve ilgili yönetmelik hükümlerine işaret eder. Geçiş Yolu İzin Belgesi alınmasının zorunluluğunu düzenleyen Karayolu Yönetmeliği hükümleri (Madde 4, Madde 16 vb.) dilekçede hatırlatılmalıdır. Ret gerekçesi hukuka aykırıysa bunun giderilmesi istenir.
- Zaman Aşımı ve Yetkili Mahkeme: İdari Yargılama Usul Kanunu’nun 7. maddesi gereğince, dava başvurusu, bildirim veya fiilin gerçekleştirilmesinden itibaren 60 gün içinde açılmalıdır. İl sınırları içinde genellikle bağlı olduğu İdare Mahkemesi (il düzeyindeki idari mahkeme) yetkilidir. Karar Danıştay’da çözümlenmez; Danıştay ancak temyiz aşamasıdır.
Kısaca, yetkili idare mahkemesine idari dava dilekçesi verilir, dava şartlarına uyulduğu takdirde mahkeme yürütmeyi durdurma ya da iptal kararı verebilir. Danıştay içtihatlarında gördüğümüz üzere, mahkeme ilgili mevzuatı uygulayarak izin verme yükümlülüğü hususunda kararlar alır.
Geçiş Yolu İzin Belgesi Davasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Geçiş Yolu İzin Belgesi davasında bazı önemli noktalara dikkat etmek başarı şansını artırır:
- Başvurunun Doğru Makama Yapılması: Dava açmadan önce yetkili merciinin kim olduğunun netleştirilmesi gerekir. Eğer itiraz veya dava aşamasında yanlış kuruma dilekçe verilmişse, bu durum davanın reddedilmesine yol açabilir.
- Şartların Sağlandığının Gösterilmesi: Karayolu düzenlemelerine göre tesis için gereken kavşak mesafesi, cephe genişliği, görüş mesafesi gibi koşulların yerinde incelenip sağlandığı belgelerle ispatlanmalıdır. Örneğin iki yönlü devlet yolunda ön cephe genişliğinin en az 75 metre olması gibi şartlar yönetmelikte belirlenmiştir; dava dosyasına bu ölçüm ve hesaplar da eklenebilir.
- KGM Uygun Görüşü (Varsa): Tesis, KGM sorumluluğundaki bir yol üzerinde ise belediye izin verse bile, mahkeme bu izin için mutlaka KGM uygun görüşünün alınmasını kontrol eder. Eğer belediye uygun görüş almadan izin verdiyse bu durumu dilekçeye taşımak gerekir.
- Belgelerin Eksiksizliği: Dava dilekçesi ekindeki tüm belgelerin noterden onaylı ve güncel olmasına özen gösterilmelidir. Vaziyet planı, tapu belgeleri, komşu izin yazıları (muvafakat) gibi evrakların orijinalleri veya onaylı fotokopileri sunulmalıdır.
- Zamanında Başvuru ve Usul Kurallarına Uyum: İdari davaya ilişkin usul kurallarına uygun hareket etmek çok önemlidir. İtiraz ve dava açma süreleri (60 gün) kaçırılmamalı, dilekçe yazım esaslarına özen gösterilmelidir. Eksik dilekçe veya ek eksikleri varsa tamamlanması için mahkeme süre verebilir; bu süreyi iyi takip etmek gerekir.
- Mahkeme Denetimi ve Öngörülebilir Sonuçlar: Danıştay’ın konuya ilişkin kararlarında genelde mevzuata uyum aranır. Yapı ruhsatı alınmış, imar planına uygun bir tesisin geçiş yolu izni almadan işletmeye açılması hukuka aykırı kabul edilmiştir. Mahkeme, başvurunun olumlu sonuçlanması için ilgili mevzuatın tüm maddelerini dikkate alır. Örneğin bir Mahkeme kararında, dört taraftan yola cepheli bina için geçiş yolu izin belgesi aranmayacağı vurgulanmıştır. Bu tür koşulları ve örnek kararları dava dosyasında özetlemek yararlı olabilir.
Bu sebeple dava sürecinde teknik ve hukuki ayrıntılara dikkat etmek gerekir. Gerekirse karayolu mühendisleri veya imar hukuku uzmanlarından yardım alınarak hazırlanan rapor ve görüşler eklenmelidir. Amaç, mahkemeye başvuruda şartların yerine getirildiğini ve iznin verilmemesinin kanuna aykırı olduğunu net bir şekilde göstermektir.
Sonuç: Geçiş Yolu İzin Belgesi, tesislerin karayolları ile güvenli bağlantısı açısından alınması zorunlu bir izindir. Bu belge; akaryakıt istasyonları, otogar, fabrika, otel, alışveriş merkezi gibi birçok tesis için aranmaktadır. Tesis kuracak işletme sahiplerinin bu izne başvurmadan yol bağlantılarına başlamaları yasal değildir. Başvuru sürecinde ilgili belediye ve karayolu idaresine dilekçe, plan ve gerekli belgeler teslim edilir; harç yatırılır. Sonrasında geçici izin (ön izin) ve inşaat ruhsatı alındıktan sonra nihai izin alınır. İzin alamayanlar idare mahkemesinde iptal davası açabilir. Dava sürecinde izin şartlarının yerine getirildiği ayrıntılı şekilde kanıtlanmalı, eksiksiz belge sunulmalıdır. Sonuç olarak, tesis sahipleri karayolu bağlantıları için geçiş yolu izin belgesini edinmeli, hukuki süreç gerekirse zamanında takip etmeli ve başvurularını mevzuata uygun biçimde yapmalıdır. Kaynaklarda belirtilen yasalar ve yönetmelik hükümleri, bu iznin neden gerekli olduğunu ve nasıl alınacağını kapsamlı biçimde ortaya koymaktadır.
