Güvenlik Soruşturmasında Aile Bireylerine Ait Bilgiler Değerlendirme Kıstası Olamaz
Kamu görevine alımlarda yapılan güvenlik soruşturması ve mülakat aşamaları, adayların kamu hizmetine uygunluğunu tespit etmek amacıyla yürütülmektedir. Ancak bu süreçlerde hukukun temel ilkelerine, özellikle ceza sorumluluğunun şahsiliği, özel hayatın gizliliği ve kişisel verilerin korunması esaslarına uygun davranılması zorunludur. Bu kapsamda adayın anne, baba, kardeş, eş veya diğer akrabalarının ceza almış olması, yargılanması veya kamu görevinden çıkarılmış olması, adayın kendisi hakkında olumsuz değerlendirme yapılmasına hukuken dayanak teşkil edemez.
Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği İlkesi
Anayasal güvence altındaki “ceza sorumluluğunun şahsiliği” ilkesi gereğince hiç kimse, bir başkasının fiilinden dolayı cezalandırılamaz. Bu ilke sadece cezai yaptırımlar bakımından değil, kamu görevine alınma süreçlerinde yapılan idari işlemler açısından da bağlayıcıdır. Adayın kendisine ait herhangi bir mahkumiyet kararı, adli soruşturma veya disiplin cezası bulunmaksızın, sadece ailesindeki bir bireyin geçmişte işlediği fiiller nedeniyle güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması ya da mülakatta başarısız sayılması açıkça hukuka aykırıdır.
Kişisel Veri Güvenliği ve Özel Hayatın Gizliliği
Kamu otoriteleri, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yaparken yalnızca adayın kendisine ait verileri değerlendirmeye tabi tutabilir. Adayın ailesine ait veriler –örneğin kardeşinin sabıka kaydı veya ebeveyninin meslekten çıkarılması– bu kapsamda hukuken dikkate alınamaz. Kişisel verilerin korunması ilkesi gereği, üçüncü kişilere ait bilgiler, adayın mülakatı veya değerlendirme sürecinde kullanılamaz. Aksi bir uygulama, anayasal güvence altındaki özel hayatın gizliliğini ihlal eder niteliktedir.
Mevzuatın Açık Hükümleri
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına ilişkin yasal düzenlemeler, değerlendirme sürecinin yalnızca aday temelli yapılması gerektiğini belirtmektedir. Bu çerçevede, aday hakkında yapılacak güvenlik incelemeleri, yalnızca adayın kimlik bilgileri, adli sicil durumu, arama kaydı, kamu görevinden çıkarılma gibi şahsi hukuki durumlarıyla sınırlıdır. Aile bireylerinin geçmişine dair bilgiler, bu değerlendirme alanına girmez.
Yargı Kararlarında Ortaya Konan Esaslar
Danıştay ve idare mahkemeleri, güvenlik soruşturması veya mülakat işlemlerinin yalnızca adayın şahsi durumu esas alınarak yürütülmesi gerektiğini açıkça ortaya koymuştur. Mahkemelerce, adayın kardeşi, babası veya annesi hakkında bulunan sabıka ya da disiplin bilgilerine dayanılarak yapılan olumsuz değerlendirmeler hukuka aykırı bulunmuş ve bu işlemlerin iptaline karar verilmiştir. Yargı, bu kararlarında açıkça, adayın yakın çevresinin fiillerinin değerlendirmeye esas alınamayacağını, somut ve adayla ilgili doğrudan olumsuz bir bilgi bulunmadığı sürece işlem tesis edilemeyeceğini belirtmektedir.
Mülakat Aşamalarında Bu Bilgilere Dayanılamaz
Mülakat komisyonlarının değerlendirme kriterleri yönetmeliklerde açık şekilde belirlenmiştir. Bu değerlendirme; adayın kendisini ifade etme yeteneği, beden dili, özgüveni, göreve uygunluğu gibi somut ve gözlemlenebilir unsurlara dayanmak zorundadır. Güvenlik soruşturmasında aday hakkında doğrudan olumsuz bir tespit bulunmadığı hâlde, sadece aile fertlerine ilişkin bilgilerle adayın mülakat puanının düşük verilmesi veya başarısız sayılması hukuka açıkça aykırıdır. Mülakat değerlendirmesi, adayın objektif özelliklerine dayanmalı, soyut isnatlara veya üçüncü kişilere ilişkin verilere göre yapılamaz.
Güvenlik soruşturması ve mülakat değerlendirmeleri, yalnızca adayın kendisine ilişkin, somut, teyit edilebilir ve hukuka uygun yollarla elde edilmiş verilere dayanmalıdır. Adayın anne, baba, kardeş veya diğer yakınlarının cezai ya da idari geçmişi, ne güvenlik soruşturmasında ne de mülakat değerlendirmesinde dikkate alınabilir. Aksi uygulamalar, hem Anayasa’ya hem de ilgili mevzuata aykırılık teşkil eder ve idari işlemin iptaline neden olur. Kamu hizmetine giriş süreci, adalet, eşitlik ve hukukun üstünlüğü ilkeleri çerçevesinde yürütülmelidir.
EMSAL KARARLAR
1. Danıştay 2. Daire, E:2023/5420, K:2024/6195
Konu: Davacının kardeşi hakkında ceza davası bulunduğu gerekçesiyle güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması.
Karar: 7315 sayılı Kanun’un 4. ve 5. maddeleri uyarınca sadece kişi temelli değerlendirme yapılabileceği, aile bireylerine ait bilgilerin güvenlik soruşturmasında esas alınamayacağı belirtilerek işlem iptal edilmiştir.
2. Ankara BİM 4. İDD, E:2025/1155, K:2025/1724
Konu: Davacının kardeşi hakkında hırsızlık ve silah bulundurma suçlarından hüküm olduğu gerekçesiyle astsubay adaylık işleminin sonlandırılması.
Karar: Davacı hakkında herhangi bir olumsuz bilgi bulunmadığı, kardeşine ait ceza bilgilerine dayanılarak yapılan değerlendirme hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle işlemin iptaline karar verilmiştir. Daha fazla bilgi için askeri avukat sayfamızdan bize ulaşabilirsiniz.
3. Ankara 11. İdare Mahkemesi, E:2024/1467
Konu: Davacının, Furkan Eğitim ve Hizmet Vakfı ile ilişkisi bulunduğuna dair istihbari bilgi nedeniyle ilişiğinin kesilmesi.
Karar: Sadece istihbari bilgiye dayanılarak yapılan olumsuz güvenlik değerlendirmesi hukuka aykırı bulunmuş, davacı hakkında somut ve hukuken kabul edilebilir bilgi ve belge bulunmadığı gerekçesiyle işlem iptal edilmiştir.
4. Ankara 10. İdare Mahkemesi, E:2021/…, K:2021/385
Konu: Davacının güvenlik soruşturmasında kardeşi hakkında sabıka kaydı olması nedeniyle atamasının yapılmaması.
Karar: Ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesi gereği, kişinin kardeşiyle ilgili fiil nedeniyle sorumlu tutulamayacağı, davacının kendisi hakkında olumsuz bilgi bulunmadığı gerekçesiyle işlem iptal edilmiştir.
5. Ankara BİM 4. İDD, E:2018/3806, K:2019/1179
Konu: Davacının babası hakkında bilgi bulunması nedeniyle güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması.
Karar: Adayın kendisi hakkında herhangi bir olumsuz veri olmamasına rağmen babasına ilişkin bilgiye dayanılarak işlem tesis edilmesinin hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle işlem iptal edilmiştir.
