Memur Disiplin Cezaları

Memurların görevlerini yerine getirirken uymaları gereken kurallar ve yükümlülükler, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu kurallara uymayan veya aykırı davranışların yaptırımı ise memur disiplin cezalarıdır. Disiplin cezaları, kamu hizmetlerinin etkin, tarafsız ve düzenli biçimde yürütülmesini sağlar. Bu kapsamda görevini kötüye kullanan, amirlerinin vermiş oldukları talimatlara uymayan veya kamu düzenini bozan memurlara farklı derecelerde disiplin cezaları verilebilir.

Memur disiplin cezaları yalnızca memurun günlük görevlerini değil, kariyerini, özlük haklarını ve hatta memuriyet statüsünü doğrudan etkileyebilir. Bu nedenle disiplin cezalarının türleri, soruşturma aşamaları, verilen cezalara karşı başvuru ve itiraz yolları her kamu çalışanı için bilinmesi gereken önemli bir konudur.

Ayrıca Danıştay ve idare mahkemeleri kararları, haksız veya usule aykırı verilen cezaların iptal edilebilmesi açısından oldukça önemlidir. İdare mahkemeleri ve idare hukuk başlıkları için detaylı bilgi almak istiyorsanız Konya idare avukatı sayfamızı inceleyebilir bizimle iletişime geçerek detaylı bilgi alabilirsiniz. Makalemizin devamında memur disiplin cezaları nelerdir, memur disiplin cezalarına itiraz yolları, sicile etkisi ve danıştay kararlarını anlatacağız.

Memur Disiplin Cezaları Nelerdir?

Devlet memurlarının görevlerini yerine getirirken uyması gereken kurallara aykırı davranışlarının karşılığı olan bu disiplin cezaları 657 sayısı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. Maddesi, bu cezaları ayrıntılı şekilde bize sunmuştur. Amaç; kamu hizmetlerinde düzen, verilmlilik, tarafsızlık, düzeni ve güvenilirliği korumaktır.

Disiplin cezaları, memurun işlediği fiilin ağırlığına göre beş ana grupta toplanır ve buna göre karar verilir:

Uyarma Cezası

Memurun görevini yerine getirirken daha dikkatli olması gerektiğini hatırlatmak için verilen en hafif cezadır. Şu fiilleri yapması durumunda uyarma cezası alır:

• Görev sırasında kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz davranmak.
• İş arkadaşlarına, vatandaşlara veya hizmetten yararlananlara karşı saygısız tutum sergilemek.
• Görevde belirlenen usul ve esaslara aykırı davranmak.
• Devlete ait araç, gereç ve malzemeleri dikkatli kullanmamak.
• Kılık kıyafette mevzuata uymamak.
• Çalışma ortamında iş birliğine zarar verecek tutum sergilemek.

Uyarma cezası ve iptali hakkında daya kapsamlı olarak incelediğimiz makalemize göz atmanızı tavsiye ederiz.

Kınama Cezası

Memurların kusurlu davranışlarının yazılı olarak ifade edilmesidir. Uyarma cezasına göre daha ciddi sonuçlar doğurabilir.

• Amirine ya da iş sahiplerine karşı saygısız davranışlarda bulunmak.
• Görevleri yerine getirirken gevşeklik göstermek veya talimatları eksik uygulamak.
• İş arkadaşlarına veya hizmetten yararlanan kişilere kaba, kırıcı veya küçük düşürücü söz ve tavırlarla yaklaşmak.
• Görev dışında, memuriyet vakarına yakışmayan davranışlarda bulunmak.
• Resmi evrak, araç veya gereçleri hor kullanmak ya da kaybetmek.
• Hizmet ortamında huzursuzluk çıkaracak davranışlarda bulunmak.
• Yetkisiz şekilde basına veya üçüncü kişilere bilgi vermek.

Aylıktan Kesme Cezası

Memurun maaşında belirlenen oranda kesinti yapılmasıdır. Hem mali hem de disiplin yönünden ağır sonuçlar doğurur.

• Görevle ilgili emir ve talimatları kasıtlı olarak yerine getirmemek.
• Görev yerini terk ederek hizmetin aksamasına yol açmak.
• Devlete ait araç, gereç veya kaynakları özel çıkar için kullanmak.
• Vatandaşlara veya iş sahiplerine karşı onur kırıcı davranışlarda bulunmak.
• Görev sırasında çıkar sağlamak veya kayırmacılık yapmak.
• Resmi belgelerde doğruluk ve güven ilkesini zedeleyecek eylemlerde bulunmak.
• Ticarete veya kazanç getirici faaliyetlere yasağa rağmen katılmak.

Kademe İlerlemesinin Durdurulması

Memurun bulunduğu kademinin 1 ila 3 yıl ilerlemesinin engellenmesidir. Kariyer planı açısından oldukça ağır bir cezadır.

• Amirine, astına veya iş sahiplerine hakaret etmek, küçük düşürücü davranışlarda bulunmak.
• Göreviyle bağlantılı olarak doğrudan ya da dolaylı menfaat sağlamak.
• Kamu görevinde ciddiyet ve tarafsızlığı zedeleyen davranışlarda bulunmak.
• Görev mahallinde alkol almak veya sarhoş halde bulunmak.
• Sürekli devamsızlık yapmak, uzun süre izinsiz olarak göreve gelmemek.
• Kamu hizmetinin güvenini sarsacak şekilde gerçek dışı rapor düzenlemek.
• Siyasi veya ideolojik amaçla memuriyet görevini kötüye kullanmak.

Devlet Memurluğundan Çıkarma

En ağır memur disiplin cezasıdır. Bir daha kamu görevine dönülmemesi sonucunu doğurur.

• Siyasi veya ideolojik amaçlarla kurum düzenini bozacak eylemlere katılmak, boykot veya grev niteliğinde faaliyetlerde bulunmak.
• Yasaklı yayınları veya bildirileri çoğaltmak, dağıtmak ya da kurum içinde sergilemek.
• Herhangi bir siyasi partiye üye olmak.
• Bir yıl içinde toplam yirmi gün izinsiz olarak göreve gelmemek.
• Savaş, olağanüstü hal veya afet durumlarında verilen görevleri yerine getirmemek.
• Amirine, çalışma arkadaşına veya vatandaşa fiili saldırıda bulunmak.
• Kamu görevlisi kimliğiyle bağdaşmayacak derecede yüz kızartıcı davranışlarda bulunmak.
• Gizlilik içeren bilgileri yetkisiz şekilde açıklamak.
• Aranan kişileri görev mahallinde saklamak veya kollamak.
• Yurt dışında devletin saygınlığını zedeleyen davranışlarda bulunmak.
• Atatürk’e ve Cumhuriyet değerlerine karşı suç teşkil eden hareketlerde bulunmak.
• Terör örgütleriyle ilişki kurmak, destek vermek, propaganda yapmak veya kamu kaynaklarını bu amaçla kullanmak.

Memur Disiplin Cezalarına İtiraz Yolları

Memur disiplin cezalarında verilen disiplin cezası kesin hüküm niteliğinde değildir. Memurlar, hukuki yolları kullanarak bu cezalara itiraz edebilirler. Memur disiplin cezalarına itiraz makalemizden detayları inceleyebilirsiniz.

Başlıca itiraz yolları:

• Üst makama başvuru: Disiplin amirinin verdiği uyarma, kınama veya aylıktan kesme cezalarına karşı memur, kararı veren amirin bir üstüne başvurabilir. Bu başvurunun sonucu 30 gün içinde memura bildirilir.
• İdare mahkemesi: Kademe ilerlemesinin durdurulması veya memuriyetten çıkarma gibi ağır cezalar için idare mahkemelerine dava açılabilir. Mahkemeler, cezanın hukuka uygunluğunu, usulüne göre verilip verilmediğini ve ölçülülük ilkesine uyulup uyulmadığını inceler.
• Danıştay: Memuriyetten çıkarma cezasında son karar merci Danıştay’dır. Danıştay, sadece usul yönünden değil, cezanın orantılılığı ve adalete uygunluğunu da denetler.

Memur Disiplin Cezaları İtiraz Süresi: İdari işlemlere karşı dava açma süresi genellikle 60 gündür. Bu süre geçirilirse karar kesinleşir.

Uygulamada: Danıştay ve idare mahkemeleri; savunma alınmadan verilen, delil yetersizliği bulunan veya işlenen fiile göre çok ağır cezalar öngören kararları sıkça iptal etmektedir.

Memur Disiplin Cezalarının Sicile Etkisi ve Silinme Süreleri

Memurlara verilen disiplin cezaları, sadece kısa vade olarak değil, memurun tüm meslek hayatında etkisini sürdürür. Her ceza, memurun özlük dosyasına işlenir ve burada kayıtlı kaldığı sürece terfi ve tayin gibi konuları doğrudan etkileyebilir.

Sicile Etkisi

• Uyarma ve Kınama: En hafif cezalar olmasına rağmen, sicil dosyasına işlendiği için memurun ileride alacağı görevlerde referans olarak görülebilir.
• Aylıktan Kesme: Hem maddi kayıp hem de sicil açısından olumsuz bir iz bırakır. Terfi süreçlerinde memurun aleyhine değerlendirilebilir.
• Kademe İlerlemesinin Durdurulması: Kariyer gelişimini 1–3 yıl engellediği için memurun yükselme şansını ciddi biçimde sınırlar.
• Devlet Memurluğundan Çıkarma: Geri dönüşü olmayan bir yaptırımdır; memuriyet hayatı tamamen sona erer ve başka bir kamu kurumunda çalışma imkânı kalmaz.

Silinme Süreleri

Disiplin cezaları belirli süreler sonunda memurun talebiyle özlük dosyasından çıkarılabilir. Bunun için memurun, cezasının ardından iyi hâlli bir hizmet süreci geçirmiş olması gerekir.

• Uyarma ve Kınama: 5 yıl sonra silinebilir.
• Aylıktan Kesme ve Kademe İlerlemesinin Durdurulması: 10 yıl sonra silinebilir.
• Devlet Memurluğundan Çıkarma: Kalıcıdır, sicilden silinmez.

Memur Disiplin Cezaları ve Danıştay Kararları

Disiplin cezaları idarenin takdir yetkisi içinde verilse de, bu cezalar yargı denetimine açıktır. Türkiye’de memur disiplin cezalarının hukuka uygunluğu özellikle idare mahkemeleri ve Danıştay tarafından incelenmektedir. Danıştay’ın verdiği kararlar, hem mevcut davalar için yol gösterici olur hem de benzer durumlarda emsal teşkil eder.

Danıştay’ın Sıkça Vurguladığı İlkeler

• Savunma hakkı kutsaldır: Savunma alınmadan verilen disiplin cezaları, Danıştay tarafından iptal edilmektedir.
• Orantılılık ilkesi: İşlenen fiille verilen ceza arasında makul bir denge olmalıdır. Küçük bir kusura karşı ağır bir ceza verilmesi, iptal sebebidir.
• Delil yetersizliği: Dayanağı olmayan, somut delillerle desteklenmeyen disiplin cezaları hukuka aykırı sayılmaktadır.
• Usul kurallarına uyma: Zamanaşımı süreleri, soruşturma usulleri veya yetkili merci tarafından karar verilmemesi halinde, verilen cezalar iptal edilmektedir.

Örnek Kararlar

• Savunma alınmadan ceza iptali: Danıştay, savunma hakkı tanınmadan verilen kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını iptal etmiştir.
• Orantısız cezanın iptali: Memurun küçük bir gecikmesi için verilen “aylıktan kesme” cezası, “uyarma” ile sınırlı kalması gerektiği gerekçesiyle iptal edilmiştir.
• Yetkisiz merci tarafından verilen ceza: Disiplin amirinin yetkisi dışında verdiği ceza, Danıştay tarafından usulsüz bulunarak geçersiz sayılmıştır.

Danıştay Kararlarının Önemi

Danıştay’ın kararları, yalnızca davaya konu olan olay için değil, diğer disiplin soruşturmaları için de emsal niteliği taşır. Memurlar ve avukatları, itiraz ve dava süreçlerinde bu kararları dayanak göstererek haklarını daha güçlü şekilde savunabilirler.

Memur Disiplin Cezaları Sıkça Sorulan Sorular